Home » văn chương dư luận

Bi hài kịch nghi án "đạo" thơ...

Saturday, January 20, 2018

BI HÀI KỊCH NGHI ÁN “ĐẠO” THƠ

Ngày 18-1, lãnh đạo Hội Nhà văn TP HCM đã có kết luận chính thức về nghi án "đạo" thơ và những lùm xùm quanh giải thưởng hội khiến dư luận trong giới văn nghệ nóng bỏng thời gian gần đây.

Nhà văn Trần Nhã Thụy – trưởng ban kiểm tra Hội Nhà văn TP HCM cho biết đã nghiêm túc làm việc về nghi án "đạo" thơ liên quan đến hội viên hội Nhà văn TP HCM Nguyễn Thị Thanh Long. Theo nhà thơ Lê Huy Mậu cho biết thì bài thơ "Chiều cuối năm" của ông đã in trong tập thơ "Bốn giọt nước" rất giống bài thơ "Những ký âm ngân" của Nguyễn Thị Thanh Long. "Có thể nói Nguyễn Thị Thanh Long đã lấy toàn bộ bóng dáng, tư tưởng, cái hồn và những câu tinh túy nhất của tôi để biến thành "Những ký âm ngân" – Nhà thơ Lê Huy Mậu nói. Bài thơ của Nguyễn Thị Thanh Long sáng tác năm 2013, còn bài thơ của nhà thơ Lê Huy Mậu công bố năm 2007. Dưới đây là hình ảnh chụp lại nguyên văn hai bài thơ của hai nhà thơ đã chuyển tới ban kiểm tra, để độc giả có sự đánh giá riêng.

Nguyên văn hai bài thơ "chiều cuối năm" và "những ký âm ngân"

Trước cáo buộc của nhà thơ Lê Huy Mậu, ban kiểm tra và hội đồng thơ Hội Nhà văn TPHCM đã họp bàn, phân tích các khía cạnh chuyên môn. Ông Trần Văn Tuấn – Chủ tịch Hội Nhà văn TP HCM cho biết: "Kết luận cuối cùng của Hội là sáng tác của Nguyễn Thị Thanh Long có bị ảnh hưởng từ bài thơ của nhà thơ Lê Huy Mậu, nhưng không phải là "đạo" thơ". Đúng vào thời điểm nhạy cảm này, "Khúc dịu buồn nắng gió cao nguyên" - một bài thơ khác của Nguyễn Thị Thanh Long (không nằm trong tập thơ dự kiến trao tặng thưởng) do nhà thơ Nguyên Hùng gửi đến ban kiểm tra Hội Nhà văn TP HCM "tố" là đã "đạo" gần như nguyên vẹn từ bài "Khúc thiếu phụ" của tác giả Thy Minh đã in trong tập thơ "Mắt hoàng hôn". Nhà văn Trần Nhã Thụy cho biết: "Về mặt con người, dĩ nhiên tôi rất chia sẻ với nhà thơ Nguyễn Thị Thanh Long trong lúc hoạn nạn thế này. Đúng vào thời điểm xảy ra sự việc, bố của nhà thơ vừa qua đời ngày 18-1 sau cơn đột quỵ nguy cấp. Hiện tại, nhà thơ Nguyễn Thị Thanh Long vẫn đang phải chăm sóc em gái bệnh rất nặng, đang nằm cấp cứu nên khó có thể trả lời điện thoại của mọi người. Nhưng về mặt công việc, trong quá trình làm việc tôi không bao che cho ai cả, thậm chí còn làm kỹ lưỡng, đi đến cùng sự thật".

Hài bài thơ có những câu giống nhau "cùng khuôn đúc".

Với tư cách là trưởng ban kiểm tra, nhà văn Trần Nhã Thụy yêu cầu làm việc với tất cả các bên liên quan, người tố cáo là nhà thơ Nguyên Hùng, hai tác giả liên quan là Nguyễn Thị Thanh Long và Thy Minh. Nhưng nhà thơ Nguyên Hùng không cung cấp thông tin về tác giả Thy Minh mà chỉ cho biết nghe nói tác giả này đang ở nước ngoài. Nhà thơ Nguyễn Thị Thanh Long xin nhận lỗi sau những ồn ào và cung cấp tác giả đích thực của bài thơ – nhà thơ Nguyễn Vĩnh, hội viên hội Liên hiệp VHNT tỉnh Phú Thọ. Sau khi liên lạc được với nhà thơ Nguyễn Vĩnh, ông này xác nhận cả trên điện thoại và bằng văn bản về việc đã từng in bài thơ này trên tạp chí Văn nghệ Việt Trì nhưng chính ông đã tặng bản quyền bài thơ "Người đàn bà thơ" cho cả hai nhà thơ Nguyễn Thị Thanh Long và Thy Minh, với lời nhắn: "Em toàn quyền sử dụng". Câu chuyện về nghi án "đạo" thơ có thể kết thúc. Chỉ vì thiếu kiến thức pháp luật, chưa chứng tỏ được bản lĩnh văn hóa nên tạo ra một câu chuyện bi hài, làm ảnh hưởng nặng nề đến nhân cách văn nghệ sĩ.

So sánh chữ ký của tác giả Nguyễn Vĩnh trên văn bản nhà thơ Nguyễn Thị Thanh Long cung cấp và văn bản mới đây gửi tới Hội Nhà văn TP HCM để xác nhận về việc đã "tặng bản quyền" cho cả Nguyễn Thị Thanh Long và Thy Minh, có thể thấy đây là chữ ký của cùng một người.

Bài thơ "Người đàn bà thơ" của tác giả Nguyễn Vĩnh đã in trong tạp chí Văn nghệ Việt Trì nhưng lại đem "tặng bản quyền" cho cả hai nữ sĩ Thanh Long và Thy Minh với lời nhắn "Em toàn quyền sử dụng"? So sánh chữ ký của tác giả Nguyễn Vĩnh trên văn bản nhà thơ Nguyễn Thị Thanh Long cung cấp và văn bản mới đây gửi tới Hội Nhà văn TP HCM để xác nhận về việc đã "tặng bản quyền" cho cả Nguyễn Thị Thanh Long và Thy Minh, có thể thấy đây là chữ ký của cùng một người. "Bất luận lý do gì thì việc làm của Nguyễn Thị Thanh Long là sai trái. Hội đã cảnh cáo nhắc nhở nghiêm khắc với hội viên Nguyễn Thị Thanh Long. Ban chấp hành Hội đồng ý để Nguyễn Thị Thanh Long rút ra khỏi ban kiểm tra của hội. Đồng thời, Ban chấp hành chấp thuận đơn xin rút khỏi tặng thưởng của hai tác giả Nguyễn Thị Thanh Long và La Mai Thi Gia" – ông Trần Văn Tuấn cho biết. Riêng về lá đơn xin "từ chức" phó chủ tịch Hội đồng thơ của nhà thơ Trần Hữu Dũng, ban chấp hành Hội chưa chấp thuận và ông Trần Văn Tuấn cho biết thêm: "Cá nhân tôi động viên nhà thơ Trần Hữu Dũng ở lại với anh em. Anh Dũng cũng hứa là sẽ suy nghĩ thêm trong vòng vài tháng tới".

HÒA BÌNH

Nguồn: nld.com.vn

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều
(ảnh: internet)

TIẾT LỘ BA CÂU CHUYỆN VỀ BẢN QUYỀN

Lẽ ra tôi không kể những chuyện dưới đây. Vì tôi tâm niệm rằng: nếu mình làm một điều tốt mà kể ra thì việc làm tốt ấy có nguy cơ biến mất. Nhưng chắc các bạn sẽ chia sẻ với tôi khi tôi kể những chuyện này. Mong mọi người thông cảm.

Câu chuyện thứ nhất:

Gần 30 năm trước, tôi có in một truyện ngắn có tên “Bụi Trắng” ở một tờ báo chuyên ngành. Ít lâu sau, tôi thấy một truyện ngắn xuất hiện trên báo Tiền phong Chủ nhật trùng tên, bèn đọc, thì hóa ra là truyện ngắn của mình nhưng lại tác giả lại là người khác. Hỏi ra biết “tác giả” là sinh viên năm thứ hai của một trường đại học ở Hà Nội. Nhưng tôi đã không công khai chuyện này. Tôi chỉ nhờ người phụ trách tờ báo nói với bạn sinh viên này phải nghiêm khắc sửa chữa lỗi lầm đó. Tôi không làm ầm ĩ chuyện này vì nghĩ bạn ấy còn rất trẻ và sai lầm là chuyện dễ hiểu. Người Pháp có câu “70 tuổi cũng không dám chắc mình không đui, không què”. Tôi đã sống 60 năm trên cõi đời này và ngày nào tôi cũng có nguy cơ mắc sai lầm. Nếu tôi công khai chuyện đạo văn này thì bạn ấy sẽ bị dư luận lên án và nếu không đủ bản lĩnh, bạn ấy sẽ dễ dàng rơi vào bế tắc. Như vậy, quyền chính đáng và sự minh bạch của tôi trong chuyện này có thể lại hại đến tương lai của một người trẻ.

Câu chuyện thứ hai:

Trước khi đi Cuba học, tôi đã gửi bản thảo cuốn tiểu thuyết đầu tay cho một biên tập viên của một Nhà xuất bản. Mấy năm sau về nước, tiểu thuyết của tôi cũng không thể in được vì có những vấn đề mà ngày nay chúng ta gọi là “nhạy cảm”. Tôi đã rút bản thảo về. Một người viết là đàn anh của tôi nói để ông ấy in cho. Nhưng khi sách ra đời thì ảnh tác giả là ảnh của ông ấy và tên tác giả không phải tên tôi. Ông ấy cũng lấy gần hết số nhuận bút cuốn tiểu thuyết đó. Tôi hỏi ông ấy sao lại thế, thì ông ấy trả lời vòng vo. Một số bạn bè tôi, trong đó có biên tập viên đã giữ bản thảo của tôi mấy năm, đều rất nổi giận và muốn “xử lý” ông ấy. Nhưng tôi đã yêu cầu họ bỏ qua. Vì sao? Vì tôi có quen biết gia đình ông ấy và tôi rất cảm thông với vợ và con của ông ấy. Họ theo ông từ một miền quê nghèo ra Hà Nội và sống một cuộc sống rất khó khăn. Người vợ của ông ấy là một phụ nữ vô cùng hiền dịu và chịu khó. Nếu tôi công khai chuyện này thì chị ấy sẽ xấu hổ và đau khổ vô cùng. Có một lý do phụ nữa mà tôi đã nói với những người bạn biết chuyện này là “trong đầu tôi còn rất nhiều cuốn sách, tôi “tặng” ông ấy cuốn sách đó”. Một điều lạ lùng là sau này và cả bây giờ, ông ấy thi thoảng lại phê phán những sáng tác của tôi trên báo chí một cách không thiện chí. Trên thực tế, tôi đã quyết định in một bài phê phán thơ tôi trên tờ báo tôi phụ trách nội dung, vì nhà phê bình ấy đã phê thơ tôi một cách trong sáng theo cách hiểu của ông. Tệ hơn là ông ấy còn phê phán đạo đức của tôi nữa . Và trong phần tiểu sử bản thân in trong sách của mình bây giờ, ông ấy vẫn kê khai cuốn tiểu thuyết của tôi là của ông ấy. Một câu chuyện thật bi hài phải không các bạn.

Câu chuyện thứ ba:

Tôi có viết một bài thơ về mẹ mình như là một sự ân hận về những gì trong những năm tuổi trẻ tôi đã làm cho mẹ buồn và lo lắng về tôi. Tôi chưa in bài thơ này ở đâu mà chỉ thi thoảng cho một hai người bạn đọc trong cuốn sổ làm thơ của mình. Khi từ Cuba về nước, tôi nghe tin một người bạn vong niên bị mất. Tôi đã đến gia đình em ấy để thắp nén hương cho em. Người mẹ của em ấy đã lấy cho tôi xem lá thư của em viết cho bà trước khi mất chừng một tháng. Kèm theo lá thư đó là bài thơ mà trong thư em ấy viết “con viết tặng mẹ bài thơ này”. Mẹ em ấy là một tri thức, bà nhận ra trong bài thơ là tình yêu của em ấy dành cho bà và sự ân hận của em ấy về những năm tháng trước đó em ấy đã làm cho bà buồn phiền và lo lắng. Bà cho tôi đọc bức thư và bài thơ. Tôi “choáng váng” nhận ra đó là bài thơ tôi viết cho mẹ mình. Sau đó bà nói với tôi bà đã khóc trong đau đớn khi mất đứa con của mình và bà cũng khóc vì hạnh phúc bởi lần đầu tiên bà thấy con mình đã viết được những lời như vậy về mẹ. Lúc đó tôi hiểu rằng: em ấy đã chép bài thơ trong sổ tay của tôi viết cho mẹ tôi, để gửi cho mẹ em ấy. Tôi đã khóc. Tôi đến trước bàn thờ có di ảnh em ấy, thắp một nén hương cho em và thầm nói: “Bài thơ này thuộc quyền sở hữu trọn vẹn của em. Anh chỉ là người chấp bút bài thơ này cho em mà thôi. Cầu nguyện cho em thanh thản chốn thiên thu”. Bài thơ ấy vẫn trong sổ tay của tôi. Tôi chỉ viết thêm một dòng chữ phía trên tên bài thơ . Dòng chữ đó là tên của em ấy. Và tôi vô cùng xúc động và hạnh phúc vì điều đó. Đến bây giờ tôi vẫn tin, tôi không sáng tác bài thơ ấy mà tôi chỉ là người chép giúp em bài thơ của em cho mẹ em mà thôi. Mong linh hồn em ở chốn thiên thu thứ lỗi cho tôi khi kể câu chuyện liên quan đến em.

*** *** *** ***

Đấy là 3 câu chuyện về bản quyền trong không ít câu chuyện về bản quyền của tôi và những câu chuyện bản quyền của bạn bè tôi mà tôi biết. Vấn đề bản quyền tôi nghĩ không chỉ là luật pháp mà trong đó còn chứa đựng sự tôn trọng, sự chia sẻ và lòng cảm thông đối với những trường hợp cụ thể. Để đi đến một hành động văn hóa là vô cùng khó khăn, tôi đã từng viết: để vứt một cọng rác xuống nơi công cộng chỉ mất 1 giây, nhưng để tự nguyện cúi xuống nhặt một cọng rác nơi công cộng lên phải mất 100 năm. Thời gian 100 năm ước lệ ấy chỉ sự hình thành văn hóa.

NGUYỄN QUANG THIỀU
(Nguồn: http://nhavantphcm.com.vn)

Ảnh: Phan Nam.

ĐẠO VĂN

Chữ “đạo” từ Hán Việt có nghĩa là ăn trộm, “đạo văn” tức ăn trộm văn của người khác. Mà ăn trộm thì bao giờ, thời nào cũng xấu nên bị dư luận lên án. Nếu là ăn trộm tài sản, vật chất của người khác sẽ bị kết tội hình sự đi tù. Nhưng ăn trộm văn thì khác hơn, vì “văn” thiên về giá trị tinh thần, “định giá” tài sản không dễ, lại khó “kết án” vì “văn” không chỉ thể hiện trên câu chữ mà còn ở tư tưởng, ý tưởng, hình tượng…

Thành ra “đạo văn” luôn là vấn đề được quan tâm ngăn chặn. Cũng là quy luật, đã là “kẻ trộm” thì thường tinh ranh nên chỉ “ăn cắp” cái có giá trị. Chẳng kẻ trộm nào đi ăn cắp cái không giá trị. Chính điều này lại làm nảy ra một tâm lý “tự hào” ở người bị “đạo”: Văn mình hay nên mới bị ăn cắp, rồi coi đó như một biểu hiện của thành công nên chẳng có ý kiến gì. Đây cũng là “kẽ hở” để nhiều kẻ “đạo văn” tiếp tục “hành nghề”. Nhìn vào lịch sử thì “đạo văn” có từ rất xưa và có điểm chung là chỉ thể hiện ở những “tác phẩm” được để ý của các tác giả tên tuổi. Nhà thơ nổi tiếng Virgil của La Mã cổ đại từng bị cáo buộc “chuyển thể” một ít nội dung từ một tác phẩm của tác giả Quintus Ennius. Năm 1593, nhà viết kịch Robert Greene cáo buộc William Shakespeare “đạo văn” từ kịch bản của mình. Sự thật thì không biết ra sao vì không có “tòa án” làm rõ trắng đen nhưng có một sự thật khác là Shakespeare thường “mượn” đề tài, ý tưởng từ người khác, nơi khác. Ví như ông mượn cốt truyện "Hamlet" từ văn học cổ điển Đan Mạch. Như vậy lại phải làm rõ “đạo văn” và “ảnh hưởng”.

Nằm trong quy luật ảnh hưởng và tiếp biến văn hóa, ảnh hưởng trong văn học từ nước này đến nước khác, trường phái này đến trường phái kia, tác giả này đến tác giả nọ… như một điều tất nhiên. Có ảnh hưởng chủ động và bị động. Chủ động thì người chịu ảnh hưởng biết rõ mình tiếp thu, kế thừa và loại bỏ cái gì, còn bị động thì có khi giẫm vào vết chân người đi trước mà không tự biết. "Đạo văn" là ăn cắp ý tưởng, ăn cắp văn của người khác, trắng trợn thì giữ “nguyên trạng”, “tử tế” hơn thì “chế biến” đi chút ít và coi đấy như là của mình. Còn ảnh hưởng bị động không phải là "đạo văn" nhưng do “hồn nhiên” mà vô tình “mượn” của người khác. Căn nguyên là do đọc nhưng không ghi chép, không thẩm định, không “tiêu hóa”, không biến kiến thức, tri thức đã có tan nhuyễn vào ý đồ sáng tạo, tình huống văn cảnh cụ thể, riêng biệt của mình. Ảnh hưởng bị động là đáng trách. Năm 1941, nhà phê bình Vũ Ngọc Phan trong "Nhà văn hiện đại" đã từng phê bình một nhà văn nước ta có trang viết phỏng theo gần như dịch lại tiểu thuyết "Những đêm trắng" của Dostoevsky. Có hai khả năng xảy ra đối với trường hợp này: Một là “đạo văn”; hai là “ảnh hưởng bị động”, do quá say mê Dostoevsky, thuộc Dostoevsky đã vô tình đem “hiểu biết” của mình về

Dostoevsky “viết” thành “tác phẩm”!!!

Như vậy “đạo văn” thuộc về phạm trù đạo đức, đúng với tên gọi là “ăn cắp văn” phải kiên quyết bài trừ. Ảnh hưởng thuộc về vấn đề năng lực, học thuật, vốn sống, kinh nghiệm… Chống “đạo văn” bằng cách nào? Vì thuộc phạm trù đạo đức nên hầu như các trường đại học lớn trên thế giới đều áp dụng phương pháp giáo dục làm gương. Tức trong bài viết của giáo sư nếu trích dẫn một từ quan trọng cũng phải nêu nguồn và yêu cầu sinh viên cũng làm tương tự. Nếu phát hiện “đạo văn”, giáo sư sẽ bị nghỉ dạy, sinh viên sẽ bị đình chỉ học. Nhưng giáo dục dù tốt cũng không thể triệt để. Cực chẳng đã nên hiện nay nhiều nơi chống “đạo văn” bằng công nghệ, tức bằng máy quét được cài đặt phần mềm, đưa văn bản vào máy, máy sẽ chỉ rõ văn bản đã copy từ đâu, dĩ nhiên văn bản gốc đã được đưa lên internet. Nước ta đã có vài trường đại học áp dụng cách này và cho thấy những tín hiệu tích cực. Nên chăng mỗi tòa soạn báo, mỗi nhà xuất bản cũng nên có “phần mềm” này. Có thể tốn kém chút ít nhưng hiệu quả, góp phần làm trong sạch hóa, lành mạnh hóa văn chương và đạo đức xã hội!

NGUYỄN THANH

Nguồn: qdnd.vn

PHAN NAM

(tổng hợp nhiều nguồn).