Home » về phan nam

Thơ Phan Nam, hứa hẹn vườn cây, trái siêu thực - bài viết của Du Tử Lê

Sunday, January 29, 2017

-“mái nhà chảy

cột kèo chảy

viên ngói vỡ niềm tin”

-“người đưa tay vuốt cơn gió trở về

hình như ngôi mộ đang xếp hàng

kể về sự sống”

-“tỷ dụ niềm tin phơi góc vườn

nắng sớm cong queo

người đàn bà ngồi hớp nỗi buồn

tháng ba đồng khô lõi cháy”

-“vốc cạn không gian và thời gian”

- “ngôi nhà thanh xuân không lối về

vén giấc mơ luồn lách qua vách ngăn luân hồi”

…

Đó là những câu thơ siêu thực xen kẽ giữa những câu thơ mang tính tượng trưng hay, hiện thực của một người làm thơ trẻ (rất trẻ), mới bước vào tuổi 21, Phan Nam - Hiện đang theo học ngành báo chí, khoa ngữ văn, Đại học Đà Nẵng. Trong ghi nhận riêng, tôi thấy dường như lớp người làm thơ trẻ gần đây, có xu hướng nghiêng về thơ siêu thực, nhiều hơn lớp trước? Trong số đó, có Phan Nam?

Dõi theo lộ trình thi ca của Phan Nam, người chỉ mới bắt đầu làm thơ năm 2013 (18 tuổi), tôi nghĩ, dường Phan Nam, cũng đã sớm cho thấy trong cõi-giới thơ của Phan, nhiều cây, trái siêu thực. Tựa đó là chiếc địa-bàn, định hướng lộ trình thi ca của người trẻ tuổi này? Điều khiến tôi chú ý hơn nữa, là khả năng vận dụng những động từ cụ thể đi với những game màu siêu thực. Một chủ tâm mà, những người làm thơ non tay, hoặc bị não hóa với quan niệm văn phạm cũ; cho rằng, một động tự cụ thể phải đi trước hay sau một danh từ cụ thể - Hoặc ngược lại… Nhưng, Phan Nam thoát khỏi vòng phấn cổ điển kia, khi viết:“Người đưa tay vuốt con gió trở về; “…Niềm tin phơi góc phố / nắng sớm cong queo”; hay “tôi với lấy linh hồn tôi chìm nghỉm”… Lại nữa, Phan Nam cũng không thường trực đưa “cái tôi” ra “tiền trường” ngữ cảnh mà, ít thôi. Sự không sử dụng tối đa chủ thể “tôi” (hay “anh”), có cái hay là sự ít xuất hiện đó, có tác dụng thêm tính khách quan cho nội dung bài thơ. Một phần nào, nó cũng “giải phóng” bài thơ khỏi cảm xúc có trước của nhà thơ - - Cho người đọc cảm thấy được tự do bước vào, ở lại, đón nhận hay từ chối bài thơ:

“phẳng lặng những mảng màu

bóng tối vây kín một nửa

cơn gió thất hứa

quẩn quanh trang sách chưa một lần giở

giấc mơ xa

giấc mơ kín

che dấu điệu nhạc câm nín…”

(Trích Phan Nam, “Sến Khúc”)

Hay:

“tiếng gà gáy đánh tan một không khí tĩnh lặng

hoa gạo đỏ lửa nhân gian

rải một niềm tin từ lòng đất

nhấn sâu mạch nguồn khóe mắt…”

(Trích “Tỷ Dụ”)

Tôi cũng rất thích những liên tưởng gián-cách trong thơ Phan. Thí dụ:

“bức tường tróc mảng cuối cùng

màu rêu góp xanh cho lá”

Thay vì viết “màu rêu xanh như lá”, liên tưởng trực tiếp thì, Phan Nam lại viết “rêu góp xanh cho lá”. Với cách viết này, không những Phan loại bỏ được liên tự “như” mà, động từ “góp” còn cho người đọc cảm tưởng như màu lá xanh hơn, nhờ phần góp thêm của rêu. Và, màu xanh ấy cũng đã:

“nhắn nhủ mùi hương

Lặng lẽ vuốt mái tóc gầy”

Chỉ trong 4 câu thơ, Phan đã 2 lần (tình cờ?) sử dụng kỹ thuật liên tưởng gián cách và, một lần nhân cách hóa vật-thể vô hình, khi dùng động từ “vuốt”. Lộ trình thơ Phan Nam, trong ghi nhận của tôi, không chỉ ẩn tàng khuynh hướng siêu thực, với những liên tưởng gián cách mà, Phan còn hăm hở bước sâu vào cánh rừng lục bát. Cánh rừng nguyên sinh, nhiều cổ thụ. Qua ba bài lục bát, tôi có trong tay, hết 2 bài Phan dùng cùng một thi-nhãn “đêm”, xuyên suốt bài thơ:

“Hỏi đêm

Đêm có hay rằng

Vì sao rơi xuống

Cho tàn cuộc chơi

Hỏi đêm

Đêm bận ra khơi

Thuyền không người lái

cũng rồi cơn mê…”

(Trích “Hỏi Đêm”). Và:

“xin đêm

một giọt sương khuya

ánh trăng lẻ bạn

chia lìa hoàng hôn

xin đêm

rớt một phím đờn

vần thơ sáng tỏ

chắp mùa nông sâu...”

(Trích “Xin Đêm”)

Nhịp đi, hơi thở lục bát Phan Nam, vẫn còn trong bóng rợp ca dao. Nhưng với tôi, nỗ lực nhân cách hóa được Phan liên tiếp khai thác, trong hai bài lục bát vừa kể, là một nỗ lực đáng chú ý, để có thể làm mới thể thơ rất khó làm mới này. (Phải chăng vì thế, ít ai muốn ném mình trên đỉnh nhọn cheo leo của thể thơ truyền thống đó?) Qua vài ghi nhận nhỏ, có tính cách cá nhân, tôi tin, tương lai, Phan Nam sẽ còn mang lại cho thi ca, cho người đọc nhiều hơn nữa cây, trái siêu thực từ những con chữ mà, Phan đã sớm làm chủ được chúng - Như những hòn bi-ve sẵn trong túi áo.

Mong lắm thay.

DU TỬ LÊ

(Calif. Jan. 2016)

ĐỌC THÊM THƠ PHAN NAM:

GÓC PHỐ TÌNH YÊU

bức tường bong tróc mảng cuối cùng

màu rêu góp xanh cho lá

nhắn nhủ mùi hương

lặng lẽ vuốt mái tóc gầy

nắng bay

mưa bay

những chuyến xe vẫn trôi, một cách bình thường

những đồng tiền lẻ trao tay

không có gì đáng nói

quán bún bốc hơi bên này

quán chè mát đượm bên kia

lặng lẽ dâng hiến đời phố

nỗi buồn tỏa lên trang thơ

chiều nay em về bên lối cũ đường xưa

thương, thương biết mấy cho vừa

nụ cười lấm tấm giọt mồ hôi xa

chuyện tình buôn gánh bán bưng

khoảng cách giữa đời thực và trang giấy

chén chè mát lành ruột gan

tô đậu hủ ngào ngạt đôi môi

lặng lẽ trôi

lặng lẽ

lặng

vào nhịp điệu lặp lại ngày tháng

vào lời nói câu chào bâng quơ

ở đó những phận người

ở đó một góc phố

quán quen

rất quen

đến nỗi dăm bảy ngàn tiền lời không còn quan trọng nữa

khép nép chuyện tình thoáng qua

xin trả lại giấc mơ vỉa hè

ngồi bẹp mặt đất

không một điểm dừng chân

ngơ ngẩn từng khoảng lặng

những bà, những cô, những mẹ, những người chưa từng gặp

áp đặt giao diện nỗi nhớ

phía trên tầng cao tiếp xúc

tôi nhớ mình đã đi qua đây

kiếm tìm bóng dáng hạnh phúc.

NHỮNG NGÔI MỘ XẾP HÀNG

giả sử tôi sẽ tháo dỡ tấm bia

được chạm khắc bởi những người sống

sẽ chẳng biết ai là ai

ngoài lớp mặt nạ bị thời gian chôn vùi

tôi đang mơ về sự đáng thương của loài người sau chiếc hộp sọ hóa thạch

trừng trừng nằm lại

trừng trừng đi lên

bỏ mặc ngọn lửa thiêu đốt đồng tiền

người đưa tay vuốt cơn gió trở về

hình như ngôi mộ đang xếp hàng

kể về sự sống

đầy dẫy hỗn loạn

một bài thơ đã hóa tro tàn

một cuốn thơ đã hóa tàn tro

có thể người ta sẽ nhầm lẫn

tội ác có thật sự nằm dưới đám cỏ dại thi nhau mọc lên vô tội vạ

giả sử vô số khúc ca

đánh mất trật tự vốn có

nỗi buồn tâm sự cùng hồn ma

bởi vì mộ không còn là ngôi mộ.

TỶ DỤ

tỷ dụ niềm tin phơi góc vườn

nắng sớm cong queo

người đàn bà ngồi hớp nỗi buồn

tháng ba đồng khô lõi cháy

tiếng gà gáy đánh tan một không khí tĩnh lặng

hoa gạo đỏ lửa nhân gian

rải một niềm tin từ trong lòng đất

nhấn sâu mạch nguồn khóe mắt

trầy trật một góc sân khoảng trời

trầy trật một bình yên diệu vợi

khi đường cày trật khỏi bùn non

đồng quê phơi giọt mồ hôi tích cổ

muôn đời hạt ngọc trời ban

khi con người bất chất từng miếng cơm manh áo

khi ích lợi ra khỏi mạch ray lợi ích

hà cớ chi không theo tự nhiên thuận nghịch

địa trường khắc nghiệt phủ kham khổ

dõi mắt trông trời, trông nắng, trông mây (*)

người đàn bà chân đất quay ra quay vô

xin đừng nhấn nút phẫn nộ

bàn phím cam chịu muôn phần

Đà Nẵng, 27.3.2016

----

(*) ý ca dao

NGÔI NHÀ THANH XUÂN

ngày ngày tôi gieo một vài ý tưởng vào cánh đồng ký ức

những ý tưởng chưa hiện hình cứ mặc sức rong chơi

cào bằng suy niệm của chiêm bao cảm xúc

vẫn ngỡ mình lạc giữa cổng trời

tôi vẫn đứng đó mà không dám bước lên

say giấc ngọt ngào của niềm tin vụn vỡ

có những khuôn mặt tôi quen hoặc không quen

vốc cạn không gian và thời gian

tôi đắm chìm giữa bộn bề suy nghĩ

năm giác quan chết lặng mà tôi không hề hay biết

lồng ngực không muốn đập, trái tim chẳng muốn cho đi

giọt mồ hôi cổ tích mà tôi không biết có vị gì

từng dòng cảm tưởng bồi lấp khoảng trống trong tôi

cân/đo/đong/đếm trôi vụt thời trai trẻ

ngôi nhà thanh xuân không lối về

vén giấc mơ luồn lách qua vách ngăn luân hồi…

Đà Nẵng, 2.4.2016

NẤC THANG

Buổi sáng

Ta đi tìm chính mình

Ly cà phê nhạt nắng

Lặng câm chườm lên sự chuyển động vô hình

Khi mùi phố nguy nan

Con người bóc trần vị đắng

Lại vô định

Cúi xuống đi tìm dấu chân lạc loài

Bốn mùa rơi bốn mùa rơi

Hạ trắng vội vã đón gió mùa Đông Bắc tràn về

Suy xét chủ quan thiển cận

Đòi hỏi khen chê

Ta quyết kiếm tìm những giải pháp

Giải khát bế tắc

Giải khát lòng tham

Những nấc thang tĩnh lặng...

HỎI ĐÊM

Hỏi đêm

Đêm có hay rằng

Vì sao rơi xuống

Cho tàn cuộc chơi

Hỏi đêm

Đêm bận ra khơi

Thuyền không người lái

Cũng rồi cơn mê

Hỏi đêm

Đêm có đi về

Khi tâm lặng lẽ

Bơ vơ kiếp này

Đêm rằng, đêm mãi loay hoay

Chờ bình minh gọi cho ngày nắng lên.

XIN ĐÊM

xin đêm

một giọt sương khuya

ánh trăng lẻ bạn

chia lìa hoàng hôn

xin đêm

rớt một phím đờn

vần thơ sáng tỏ

chắp mùa nông sâu

xin đêm

khúc hát thương sầu

gót chân cuối xóm

ngõ sau uốn mình

xin đêm, khói bụi nguyên trinh

vân tay khẽ nối ân tình hư vô

Phan Nam.

Nhà thơ Du Tử Lê giao lưu với công chúng yêu thi ca tại Huế ngày 14.08.2016 (ảnh: Phan Nam)